Haredi Yahudileri Koronavirüs aşısına neden karşıdırlar?

 İsrail'de siyah kıyafetleri ve saçlarının yan tarafını uzatmalarıyla dikkati çeken Haredi Yahudileri, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını tedbirlerine karşı düzenledikleri protestolarla sık sık gündeme geliyor.

Koronavirüs tedbirlerine uymayı ve aşı olmayı reddettikleri için salgının yayılmasına neden olmakla suçlanan ve "Ultra Ortodoks" olarak da bilinen Haredi Yahudileri, 9 milyon civarı İsrail nüfusunun yaklaşık yüzde 10'unu oluşturuyor.

Fazla sayıda çocuk sahibi oldukları için nüfusları hızla artan Haredilerden bazıları, Kovid-19 tedbirleri karşıtı gösterilerde çöp tenekelerini yakarak polisle çatışmıştı. Haredi Yahudilerinin yaşadığı Batı Kudüs'teki Meaşerim mahallesine habercilik faaliyeti için gittiğimizde biz de saldırıya uğradık ve aracımız hedef alındı.

Saldırıdan önce Meaşerim'in sokaklarında dolaşarak bu dindar Yahudi toplumunun üyelerine, "Koronavirüs tedbirlerine ve aşısına karşısı mısınız? Karşıysanız, neden?" gibi sorular yönelttik.

Aldığımız cevaplar şöyle:

Samuel Ben Hamo (Yeşiva din okulu öğrencisi):

Evet, karşıyım. Çünkü her yıl alkolden ve sigaradan birçok insan ölüyor. Bunun için kimse bize talimat falan vermiyor. Bize söylenen talimatlar sadece koronavirüs için. Kanser gibi büyük hastalıklar için de talimatlar verilmiyor. Bu da bunun bir yalan olduğunu gösteriyor. (İsrail'de) her gün 5 bin kişi korona oldu diyorlar. Bunu bir seneye vurursak İsrail nüfusundan büyük bir sayı çıkar ortaya. Bu da bunun büyük bir yalan olduğu anlamına geliyor.

"Netanyahu dahil kimseden korkmuyoruz"

Soru: Hükümetin sizin üzerinize gelmek için koronavirüs salgınını kullandığını mı düşünüyorsunuz?

Samuel Ben Hamo: Hamursuz ve Purim gibi tüm bayramlarımızda her yeri kapatıyorlar. Netanyahu'nun evinin önünde 20 bin kişi protesto düzenleyince onlara kimse bir şey demiyor. (Haredi) Yahudi toplumuna karşı savaş açıp bizi aşağı çekmek istiyorlar. Buna izin vermeyeceğiz. Bibi (İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu) dahil kimseden korkmuyoruz.

Korona (isimli bir virüs) var ancak bunu (İsrail'deki) hükümet, Bibi (Netanyahu) ve Sağlık Bakanı yaptı. Pfizer firmasına ve Bill Gates'e her yıl 36 milyon doz aşı parası ödemek istiyorlar. Bunu (bir şeyden) anlamayan miskinlere söyleyebilirler ama biz (gerçeği) anlıyoruz, kontrol ediyor ve öğreniyoruz. Hükümete ait tüm koronavirüs istatistiklerine bakıyoruz. Her söyleneni kolayca yutacak insanlar değiliz.

"Koronavirüs tedbirlerine ve aşısına karşıyım"

Yohana (Soyadını vermek istemedi): (Koronavirüs tedbirlerine ve aşısına) Ben de karşıyım.

Soru: Neden karşısınız?

Yohana: Ben size şahsi fikrim olduğunu söyledim, o kadar.

Soru: Evet ama bu fikrinizin neye dayanıyor?

Yohana: Bu kimseyi ilgilendirmez. Benim fikrim bende kalsın. Bu kadar.

"Harediler arasında tedbirlere uymayanların oranı yüzde 10'dan az"

Samuel Deutsch (Banka Müdürü): Korona (diye bir hastalık) var. Korkutucu bir şey. İnsanlar hastalanıyor, ölüyor. Dolayısıyla (insanların) aşı olmaları gerek. Ben de korona oldum. Tanrıya şükür iyileştim. Aşı da oldum.

Sanırım (Harediler arasında koronavirüs tedbirlerine uyanların ve aşı olanların oranı) yüzde 80 veya 90. (Tedbirlere ve aşıya karşı olanların oranı) yüzde 10’dan daha az. (Korona tedbirlerine karşı protesto düzenleyip polisle çatışmak) Kötü bir şey. Talimatlara uymalıyız.

Yoel Bar Or (Dini Kitabevi Sahibi): (Haredi Yahudilerinin Kovid-19'la ilgili talimatlara uymadıkları veya buna karşı oldukları) Yalan haber. İsrail’de bir çok farklı Haredi var. Haredilerin büyük kısmı korona konusunda sağlık bakanlığının dediklerine uyuyor. Maske takıyorlar, okula gitmiyorlar. Her toplumda olduğu gibi (tedbirlere karşı gelen) radikaller de var. (Mesela seküler bir kent olan) Tel Aviv’de insanlar Purim Bayramı'nda parti yapıyor.

"Koronavirüsü hükümetin çıkardığına inananlar var"

İsrael Cohen (Kitabevi Sahibi): (Haredi Yahudileri arasında) Çok küçük bir oranda insan koronavirüs tedbirlerine karşı çıkıyor. (Meaşerim mahallesinin bir bölümünde yaşayan bazı insanlar) Her şeyin kendi toplumlarına karşı olduğunu düşünüyor. Hayatlarının tamamını hükümete karşı olarak yaşıyorlar. Hükümetin koronavirüsü çıkardığını düşünüyorlar. Ancak bunların (toplam Haredi nüfusu içindeki) oranı az. Sanırım İsrail’de yaşayan Ultra Ortodoksların yüzde 10’unu oluşturuyorlar.

Dünyanın her yerinde G-7 ülkelerinin ve Bill Gates’in bunu (koronavirüsü) çıkardığına inananlar var. Bu sadece İsrail’e has bir durum değil. Bu insanları her yerde bulabilirsiniz. (İsrail’deki bu azınlık) Büyük gürültü çıkarıyor. Bazen küçük bir toplum büyük gürültü çıkarabilir. Nasıl büyük gürültü çıkaracaklarını biliyorlar. Sokakları sürekli nasıl kapatacaklarını biliyorlar.

"Aşı yaptıranların öleceğini yazan pankartlar asıyorlar"

Avi Moskof (Yeşiva din okulunda öğrenci): İsrail’deki insanların çoğu koronavirüsün varlığına inanıyor ancak şu tarafta (Meaşerim mahallesi) yaşayan insanlar korona diye bir şeye inanmıyor. Aşının çok tehlikeli olduğunu ve aşı olan herkesin öleceğini yazan pankartlar asıyorlar. Orası İbranicede Meaşerim olarak adlandırılan mahalle.

Bu insanlar birçok şeye inanmıyor. Kendi kendilerine yaşıyorlar. Hükümete inanmıyorlar. Kimseye inanmıyorlar. Kendi toplumları var. Biz buna İbranicede “Madina be madina” (ülke içinde ülke) diyoruz.

"Polis bile orada yürümekten korkuyor"

Meaşerim’de yaşayanların neredeyse yüzde 99’u koronavirüse inanmıyor. Maske takmıyor. Orada yürürseniz maskeye ihtiyacınız yok. Polis bile orada yürümekten korkuyor. Eğer polis, hatta siz oraya giderseniz kamera taşıyanlardan nefret eden bu insanlar sizi taşlayacaktır. Çünkü (orası) ülkede tamamen farklı bir yer gibi.

Ben de Haredi Yahudisiyim ancak Haredilerin çoğu koronavirüs tedbirlerine uyma konusunda dikkatli. Oradaki (Meaşerim mahallesindeki) Harediler saçlarının kenarlarını uzatıyorlar ve farklı bir çeşit kıyafet giyiyorlar. (Koronavirüs gibi şeylere) çok karşılar. (Bunların Harediler arasındaki oranları) sanırım yaklaşık yüzde 5 ile 10 arasında.

"Biz akıllı telefon kullanmıyoruz"

Başta birçok Haredi koronavirüs hakkında bilgi sahibi değildi. Bakın benim de “koşer” (helal, akıllı olamayan) telefonum var. Bu benim telefonum. İnternet yok bunda. (Koronavirüs gibi) Bu tarz şeyleri öğrenmenin bir yolu yok. Ancak (şimdi) duvarlarda bunu (koronavirüs salgını) anlatan bir sürü afiş var. Gazeteler anlatıyor. Şimdi (Harediler de dahil) herkes koronavirüsün ne olduğunu biliyor.

Soru: Peki neden akıllı telefon kullanmıyorsunuz?

Çünkü içinde bir sürü kötü şey var ve bağımlılık yapıyor. Telefonuna bakarken duvara çarpan insanlar görebilirsiniz. Fazla alışkanlık yapan bir şey. Eminim siz de biliyorsunuzdur bunu. İçinde bir insanı mahvedebilecek bir sürü kötü şey var.